Gehechtheid en vroegkinderlijk trauma

Hechtingsproblematiek in de levensloop

Baby’s en jonge kinderen (0-4 jaar, IMH)

Bij deze leeftijd is de gehechtheid nog volop in ontwikkeling. Deze begint al vanaf de conceptie. Veel stress bij de moeder gedurende de zwangerschap kan voor het kindje al een gevoel van onveiligheid teweegbrengen. Ook medische complicaties rond de bevalling/geboorte zijn risico-factoren. Hoe jonger het kind, des te groter de impact stress en risicofactoren hebben op de ontwikkeling van het kind. Met name de ontwikkeling van de hersenen speelt daar ook een grote rol in. Het voorkomen en/of behandelen van trauma in deze fase is zeer wenselijk om problemen op latere leeftijd te voorkomen. Als ouders of verzorgers in deze fase een rol spelen in het trauma, dan is er groot risico op desorganisatie en dissociatie. De ouders of verzorger is dan gelijktijdig een bron van troost én een bron van angst. 

Behandelmogelijkheden voor baby’s en jonge kinderen en hun ouders zijn:

• Infant Mental Health (IMH)

• EMDR

• Oudertherapie

• Specialistische ambulante gezinsbehandeling

Hechtingsproblematiek in de levensloop

Basisschoolleeftijd en pubers (4-16 jaar)

In deze levensfasen wordt de wereld van een kind steeds groter en wordt meer zelfstandigheid gevraagd, maar blijven ouders/dagelijkse opvoeders nog wel belangrijk voor het functioneren van een kind. Er is een passende balans nodig tussen exploreren/eropuit gaan en weer bijtanken in de veilige haven. Ervaringen uit de eerdere levensfase van het kind spelen een rol in hoe het kind reageert evenals persoonlijke factoren van de ouder. Rond het zesde levensjaar heeft het kind een innerlijk werkmodel opgebouwd van hoe hij/zij verwacht dat anderen op hem/haar reageren en wat er van hem/haar door anderen verwacht wordt; dit worden gehechtheidsrepresentaties genoemd. Met deze verwachtingen gaat een kind nieuwe relaties aan en worden deze vormgegeven. Hoe meer de verwachtingen worden bevestigd, des te sterker wordt het werkmodel. Bij nieuwe ervaringen (als niet aan de verwachtingen wordt voldaan), kan het werkmodel wel veranderen.

In de puberteit worden relaties met leeftijdgenoten belangrijker en komt er een losmakingsproces van ouders op gang. Als een kind niet goed (veilig) gehecht is, is het losmakingsproces vaak ingewikkeld en kan dit problematisch verlopen of soms ook niet op gang komen.

Behandelmogelijkheden voor jeugdigen in deze leeftijd en hun ouders zijn:

• Oudergroep

• Individuele therapie (eventueel in een spelkamer) met ouderbegeleiding, oa:

  • Differentiatietherapie

  • Fasetherapie

  • Basistherapie

  • Ego-versterkende therapie

  • Mentalisering bevorderende therapie

  • Cognitieve gedragstherapie

• Farmacotherapie

• Systeemtherapie

• Theraplay

• Oudertherapie

• Traumaverwerking, oa:

  • EMDR

  • Exposure

  • TF-CBT

  • NET

• Vaktherapie, oa:

  • Psychomotorische therapie

  • Beeldende therapie

• Specialistische ambulante gezinsbehandeling

Hechtingsproblematiek in de levensloop

Jongeren en jongvolwassenen (16 jaar en ouder)

Het losmakingsproces én de vorming van een eigen persoonlijkheid en identiteit is in deze fase een belangrijke ontwikkelingsopgave. Als er sprake is van complexe hechtingsproblematiek en/of vroegkinderlijk trauma, dat nog niet (voldoende) behandeld is, dan gaat er veel energie/ruimte naar overleven en is de ontwikkeling van de eigen persoonlijkheid en identiteit van ondergeschikt belang. In deze fase worden op dat gebied vaak problemen ervaren.

Behandelmogelijkheden voor jongeren en jongvolwassenen zijn:

• Individuele therapie (eventueel met ouderbegeleiding), oa:

  • Fasetherapie

  • Basistherapie

  • Sensorimotor Psychotherapy (lichaamsgerichte therapie)

  • Ego-versterkende therapie

  • Mentalisering bevorderende therapie

  • Cognitieve gedragstherapie, zoals bv. schematherapie

• Farmacotherapie

• Systeemtherapie

• Traumaverwerking, oa:

  • EMDR

  • Exposure

  • TF-CBT

  • NET

• Vaktherapie, oa:

  • Psychomotorische therapie

  • Beeldende therapie

Hechtingsproblematiek in de levensloop

Transitie naar ouderschap (papa of mama worden)

Als je als ouder zelf in je kindertijd geen of onvoldoende veiligheid hebt ervaren en zelf last hebt van hechtingsproblematiek en/of onverwerkte trauma’s, dan gaat de overgang naar het zelf ouder worden met uitdagingen gepaard. Hoe leer je je kind vertrouwen als je het zelf niet hebt? Hoe help je je kind rustig worden, als je het zelf niet bent? Als je zelf moeite hebt met nabijheid of met afstand, hoe kun je dan de nabijheid van of afstand met je kind verdragen? Veel ouders nemen het zich uitdrukkelijk voor om het anders te doen dan hun eigen ouders, maar als het kind er eenmaal is, merk je dat je toch hetzelfde gaat doen, óf je doet iets tegengestelds, wat ook niet goed uitpakt. En hoe ga je om met rust creëren en schermtijd beperken in een wereld waar heel veel informatie op je afkomt?

Behandelmogelijkheden voor (aankomende) ouders zijn:

• Oudergroep

• IMH

• Oudertherapie

Hechtingsproblematiek in de levensloop

Volwassenen

Als er in de kindertijd sprake is geweest van onveilige gehechtheid en/of vroegkinderlijk trauma, dan kun je daar in je volwassen leven nog steeds de gevolgen van ervaren. Het werkmodel van hoe je verwacht dat anderen reageren en wat anderen van jou verwachten is in de kindertijd gevormd en neem je mee naar je volwassen leven. Als het werkmodel in de kindertijd is bijgesteld (bijvoorbeeld door andere ervaringen en/of behandeling), kan het in de volwassenheid weer opnieuw aan het wankelen gebracht worden, omdat er meestal wel een kwetsbaarheid blijft. Als het niet is bijgesteld, dan handel je nog steeds vanuit dezelfde overtuigingen als die je in de kindertijd hebt eigen gemaakt. En die overtuigingen kunnen je last bezorgen om te functioneren in relaties, thuis, op het werk, etc. Er kan sprake zijn van bepaalde psychische stoornissen, waar de hechtingsproblematiek of de trauma’s aan ten grondslag liggen.

Behandelmogelijkheden voor volwassenen zijn:

• Individuele therapie, oa:

  • Basistherapie

  • Sensorimotor Psychotherapy (lichaamsgerichte therapie)

  • Ego-versterkende therapie

  • Mentalisering bevorderende therapie

  • Cognitieve gedragstherapie

  • Fasegerichte behandeling bij dissociatieve stoornissen

• Farmacotherapie

• Systeemtherapie

• Traumaverwerking, oa:

  • EMDR

  • Exposure

  • TF-CBT

  • NET

• Vaktherapie, oa:

  • Psychomotorische therapie